คอลลาเจนคืออะไร? ทำไมร่างกายต้องการมัน

ทุกวันนี้เราได้ยินคำว่า คอลลาเจน บ่อยมาก ตามบิวตี้บล็อก สินค้าเสริมความงาม หรือแม้กระทั่งโฆษณาอาหารเสริม แต่ถ้าให้ลงลึกจริง ๆ คอลลาเจนคืออะไร แล้วทำไมมันสำคัญกับร่างกายของเรา?

คอลลาเจนคืออะไร
คอลลาเจน (Collagen) คือโปรตีนชนิดหนึ่งที่มีมากที่สุดในร่างกายมนุษย์ ประมาณ 30% ของโปรตีนทั้งหมดในร่างกาย

มันเป็นส่วนประกอบหลักของเนื้อเยื่อเกี่ยวพัน (connective tissue) เช่น ผิวหนัง กระดูก ข้อต่อ เส้นเอ็น เส้นเลือด และอวัยวะภายในต่างๆ

โครงสร้างของคอลลาเจนประกอบด้วยสายพอลิเปปไทด์ที่พันกันเป็นเกลียว แบบ triple helix ซึ่งให้ความตึง ความแข็งแรงและยืดหยุ่นต่อเนื้อเยื่อต่างๆ

ประเภทของคอลลาเจน
มีหลายประเภท (types) แต่ที่สำคัญและใช้งานมาก ได้แก่

• Type I พบในผิวหนัง, กระดูก, เอ็น, และเนื้อเยื่อที่ต้องการความแข็งแรงมาก
• Type II พบในกระดูกอ่อน (cartilage) ซึ่งช่วยเรื่องข้อต่อให้ยืดหยุ่น
• Type III พบในกล้ามเนื้อ, หลอดเลือด, อวัยวะภายในอื่น ๆ ซึ่งช่วยเรื่องความยืดหยุ่นและการฟื้นตัวของเนื้อเยื่อ

ทำไมร่างกายถึงต้องการคอลลาเจน
คอลลาเจนมีบทบาทหลายด้านที่สำคัญ ดังนี้:

1. โครงสร้างและความแข็งแรง คอลลาเจนเป็นเหมือนไม้ค้ำยัน (scaffold) หรือเสาโครงสร้างภายในร่างกาย ช่วยให้เนื้อเยื่อต่าง ๆ มีรูปทรงและอยู่รวมกันได้ดี เช่น ผิวที่ไม่หย่อนยาน กระดูกที่แข็งแรง
2. การซ่อมแซมเนื้อเยื่อ เมื่อมีการบาดเจ็บ เช่น แผล หรือเนื้อเยื่อฉีกขาด คอลลาเจนช่วยในกระบวนการสร้างเนื้อเยื่อใหม่ (repair)
3. ยืดหยุ่นและแข็งแรงของผิว คอลลาเจนช่วยให้ผิวสามารถต้านแรงดึง รักษาความยืดหยุ่น และให้ผิวดูเรียบเนียนลดริ้วรอย
4. สุขภาพข้อต่อ กระดูก และอวัยวะภายในอื่น ๆ เพราะคอลลาเจนเป็นส่วนหนึ่งของกระดูกอ่อนและเนื้อเยื่อเกี่ยวพันในข้อต่อ ถ้าร่างกายมีคอลลาเจนลดลง ข้อต่ออาจเสื่อม กระดูกอ่อนลดความยืดหยุ่น และอาจมีอาการปวดหรือจำกัดการเคลื่อนไหว

ปัจจัยที่ทำให้คอลลาเจนลดลง
แม้คอลลาเจนจะสำคัญมาก แต่ร่างกายไม่สามารถรักษาระดับคอลลาเจนไว้ได้เท่าเดิมตลอดไป ปัจจัยที่ทำให้คอลลาเจนลดลง ได้แก่:

• อายุที่มากขึ้น เริ่มต้นหลังอายุ 20 เป็นต้นไป ความสามารถในการสร้างคอลลาเจนลดลงประมาณ 11.5% ต่อปี
• พฤติกรรมและสิ่งแวดล้อม เช่น การได้รับรังสียูวี (แสงแดด), มลพิษ, สูบบุหรี่, โภชนาการที่ไม่ดี ซึ่งลดการผลิตคอลลาเจนและเพิ่มการสลายของคอลลาเจนที่มีอยู่

ผลกระทบเมื่อคอลลาเจนลดลง
เมื่อคอลลาเจนลดลง จะมีผลที่มักสังเกตได้ เช่น:

• ผิวหนังหย่อนคล้อย ไม่เรียบเนียน เกิดริ้วรอยและจุดด่างดำขึ้นง่าย
• ข้อต่ออาจมีอาการเจ็บ เคลื่อนไหวได้ไม่ดี
• เส้นผม เล็บ อาจเปราะ บาง และชำรุดง่ายกว่าเดิม
• กระดูกบางอาจมีความแข็งแรงลดลง (เสี่ยงเป็นโรคกระดูกพรุน)

คอลลาเจนไม่ใช่แค่เรื่องความงามเท่านั้น แต่มันคือโปรตีนพื้นฐานที่ช่วยสร้างโครงสร้าง ซ่อมแซมเนื้อเยื่อ และรักษาความแข็งแรงของร่างกายทั้งหมด แน่นอนว่าเมื่ออายุเพิ่มขึ้น การผลิตคอลลาเจนจะลดลง แต่เราสามารถดูแลตัวเองเพื่อชะลอกระบวนการนี้ได้ เช่น รับประทานอาหารที่มีสารตั้งต้นที่ดี ออกแดดพอเหมาะ งดสิ่งที่ทำลายผิวและเนื้อเยื่อ

แหล่งอ้างอิง

• Cleveland Clinic Collagen: What It Is, Types, Function & Benefits
• Healthline Collagen: Benefits, Side Effects, and More Healthline
• Harvard T.H. Chan School of Public Health (The Nutrition Source) Collagen article
• PMC / NCBI Decreased Collagen Production in Chronologically Aged Tissue
• Scientific studies on skin ageing & collagen (เช่น Skin Aging, Type I Collagen)